Nieuws

Het was een buitenkans om Baron Yves Jongen, een ingenieur elektronica en kernfysica met een passie voor astronomie en astrofotografie, over dit onderwerp te mogen interviewen! Pendelend tussen Louvain-la-Neuve, de Vaucluse en Chili, waar zijn telescopen zich bevinden, stemde hij ermee in om ons zijn loopbaan uit te leggen.

Als ingenieur elektronica en kernfysica leidde u aan het einde van uw studies (1970) het onderzoekscentrum voor cyclotrons in Louvain-la-Neuve. Waar gaat dit over?

Om een aantrekkingspunt op de nieuwe campus te creëren, besloot de UCL dat het eerste gebouw het "onderzoekscentrum cyclotrons" zou zijn. Op dat moment rondde ik mijn studies af met een dubbel diploma: elektronica en kernfysica, en werd ik door de UCL aangeworven als technisch verantwoordelijke voor dit nieuwe onderzoekscentrum

Hoe bent u ertoe gekomen om het cyclotron opnieuw te ontwerpen voor klinisch gebruik?

Hoewel het UCL-onderzoekscentrum voor cyclotrons oorspronkelijk uitsluitend bedoeld was voor onderzoek naar kernfysica, hebben de fysici van de UCL, onder leiding van Pierre Macq, hun werkmiddel gedeeld met onderzoekers uit andere disciplines en hebben we, onder impuls van Dr. André Wambersie, hoofd radiotherapie aan het Universitair Ziekenhuis Sint-Lukas, een nieuwe methode ontwikkeld voor radiotherapie van kanker met gebruik van neutronenbundels.

In 1982 en 1983 nam ik een sabbatical aan het Lawrence Berkeley National Laboratory. Dit verblijf was voor mij een gelegenheid om dieper na te denken over mijn beroep van cyclotronontwikkelaar. Het werd me heel duidelijk dat we aan het eind gekomen waren van de gouden eeuw van het cyclotron dat werd gebruikt als onderzoeksinstrument in de kernfysica. Het was daarom nodig om vanaf een wit blad een herstart te nemen en helemaal opnieuw te beginnen met het ontwerp van het cyclotron. Dit is de taak die ik eerst in Berkeley heb aangepakt en daarna, bij mijn terugkeer naar Louvain-la-Neuve, met mijn team in het cyclotrononderzoekscentrum. Met het COC-team ontwerpen wij een nieuw type cyclotron voor de productie van radio-isotopen, waarvan de prestaties veel hoger moeten zijn dan wat er voordien bestond. Maar geen enkele Belgische fabrikant is geïnteresseerd in het bouwen en commercialiseren van deze nieuwe machine. Het was toen dat het idee werd geboren om een bedrijf op te richten, dat een spin-off van de universiteit zou zijn om ons nieuwe cyclotronontwerp te produceren en op de markt te brengen. Het bedrijf werd opgericht in maart 1986 en werd later Ion Beam Applications of IBA genoemd.

Waar staat IBA vandaag de dag voor?

Vandaag telt IBA 2200 medewerkers, waarvan iets meer dan 1000 in Louvain-la-Neuve en de rest een beetje overal elders in de wereld. De jaaromzet bedraagt meer dan 400 miljoen €. Naast cyclotrons voor de productie van medische radio-isotopen, waar we nog steeds één van de wereldleiders zijn, is IBA ook wereldleider geworden op het gebied van apparatuur voor kankertherapie door middel van protonenbundels: protontherapie. Deze behandelingsmethode brengt de dosis straling in de beoogde tumor, waardoor er veel minder straling in het gezonde weefsel dicht bij de tumor wordt gebracht. Hierdoor worden de bijwerkingen van radiotherapie sterk verminderd. Vandaag de dag zijn bijna 150.000 patiënten behandeld met de protontherapieapparatuur van IBA

Maar IBA is niet alleen een technologisch pareltje, het is ook een bedrijf dat het voorbeeld toont door zijn maatschappelijke rol in de Belgische economische wereld. De grootste aandeelhouder van IBA is een coöperatieve holdingmaatschappij van de werknemers en leidinggevenden van het bedrijf. IBA was het eerste Belgische beursgenoteerde bedrijf dat het prestigieuze label "B Corporation" won, dat de meest geavanceerde bedrijven bekroont op het gebied van de sociale rol van ondernemingen.

De kosmos en de verre melkwegstelsels hebben ook uw aandacht en uw onderzoek naar zich toe getrokken. Hoe bestudeert u het hemelruim en hoe fotografeert u het? 

Ik kwam een beetje per toeval in de astronomie terecht, maar het werd een echte passie voor mij. Ik heb een astronomisch observatorium opgezet in de Provence, met een prachtige telescoop die ik vanop afstand kan programmeren, via internet. Vervolgens installeerde ik, nu bijna 6 jaar geleden, een tweede telescoop op de top van een berg in Chili, in een "telescoopboerderij" opgezet door twee Fransen. Deze tweede telescoop in Chili programmeer ik ook vanop afstand via het internet. Jarenlang deed ik aan astrofotografie, om de buitengewone kleuren van nevels en verre sterrenstelsels te laten zien. En toen nam mijn roeping als fysicus weer de bovenhand en stapte ik over naar de astrofysica. Sinds enkele jaren bestudeer ik exoplaneten, d.w.z. planeten die in een baan om andere sterren dan onze zon draaien, en ik meet nauwkeurig het moment waarop ze voor hun ster passeren, wat het mogelijk maakt om hun baan nauwkeurig te bestuderen en soms om de aanwezigheid van andere – nog niet waargenomen – planeten rond deze ster te detecteren.

Conclusie: Sommigen van ons hebben het nog steeds over de relativiteitstheorie van Einstein. Maar voor mij is het geen theorie, het is een realiteit van mijn dagelijkse leven! Als we in onze astrofysische berekeningen niet precies rekening houden met de relativistische effecten, zullen de resultaten verkeerd zijn: zowel in het oneindig kleine als in het oneindig grote domein beheersen dezelfde wetten ons.

We willen Claire de Ribaucourt bedanken voor dit artikel