Nieuws

Zeker vijf gebeurtenissen hebben dit jaar voor politieke, economische en maatschappelijke verwarring gezorgd: de tweede ambtstermijn van President Trump, de afkalving van de globalisering, de onmacht van Europa, de snelle opmars van Artificiële Intelligentie, en de toenemende geopolitieke macht van China. Deze vijf zijn mijn keuze. Er zijn er meer en er is natuurlijk de klimaatcrisis, maar die creëert al langer verwarring. Het woordenboek omschrijft verwarring als: ‘verstrikt raken, geen uitweg vinden”. Het is sterk geformuleerd, het is toch wat ik bedoel. De rustige stabiele wereld die we in de twee decennia na de tweede wereldoorlog gekend hebben is lang voorbij. Al was stabiliteit ook toen al een erg relatief begrip.

Soeverein Trump.

Donald Trump is een ander type president. Trump is in naam Republikein, maar in wezen is hij dat niet. Hij verdedigt niet de vrijemarkteconomie want hij wil zelf beslissen over de rentevoeten, en wil de internationale handel sturen. Hij verlaagt de belastingen voor de vermogenden maar lijkt niet bekommerd om het begrotingstekort. Een Democraat is hij ook niet, al volgt hij wel een beleid dat perfect bij de Democraten zou passen: het heropenen van fabrieken in de Rust Belt en jobcreatie voor de lagere middenklasse. Iets wat de democraten schromelijk verwaarloosd hebben. Ze hebben dat electoraal duur betaald. In tegenstelling tot zijn recente voorgangers is Trump noch Republikein, noch Democraat, hij lijkt op een negentiende-eeuwse Europese soeverein. Een soeverein beslist autonoom over invoerheffingen en gebruikt die heffingen om landen te straffen of te belonen. Economische overwegingen spelen daarbij nauwelijks een rol. Een land wordt een heffing opgelegd omdat de soeverein het zo bepaald heeft. De beroemde checks and balances die het Amerikaanse politieke systeem gekenmerkt hebben worden omzeild. Al zijn ze zeker nog niet helemaal uitgeschakeld. De komende uitspraken van het federale hooggerechtshof, zullen daarvoor cruciaal zijn. Ook de mate waarin de Federal Reserve onafhankelijk blijft wordt een graadmeter voor het soort presidentschap dat Donald Trump wil. Tenslotte iets over de internationale bondgenootschappen en het multilateralisme. Wij zijn opgegroeid in een wereld waar de blokken duidelijk waren: unipolair, bipolair of multipolair. Het wisselde wel eens, maar meestal was duidelijk geweten wie bij welk blok hoorde. Nu zijn vrienden bijna vijanden en worden vijanden behandeld als vrienden. Voor de internationale organisaties en de multilaterale samenwerking is het moeilijk om relevant te blijven.

De afkalving van de globalisering.

Het onmiddellijke gevolg is dat de globalisering van de wereldeconomie afkalft. Dat is nog gebeurd. Globalisering gaat op lange termijn op en neer. Het bereikte een hoogtepunt in het begin van de twintigste eeuw en stuikte in elkaar tijdens Wereldoorlog 1. Het kwam in de jaren zestig weer op gang. Het afkalven van de globalisering heeft negatieve gevolgen voor de groei van de wereldeconomie. Maar ook voor de economische ongelijkheid tussen landen die weer zal toenemen. Dit is vaak een maatschappelijk discussiepunt. Toch zijn er heel wat studies die aantonen dat de globalisering de wereld minder ongelijk heeft gemaakt, vooral dankzij de spectaculaire groei van China en de Aziatische economieën. Wat er met de ongelijkheid gebeurt zal geen grote zorg voor Trump zijn. Maar de afkalving bedreigt de wereldpositie van de dollar en de financiering van de Amerikaanse overheidsschulden. De BRICS-landen vormen voorlopig nog geen concrete bedreiging, maar die landen, en zeker China, dromen wel van een concurrerende wereldmunt en betaalsysteem

De onmacht van de Europese Unie

De onmacht van Europa is in 2025 duidelijk geworden. De Europese leiders werden nauwelijks betrokken bij het overleg over Oekraïne en bij Gaza kwam Europa helemaal niet te pas. Zelfs op de klimaatconferentie had Europa het moeilijk. Daarvoor zijn heel veel redenen te noemen. De essentie is dat Europa haar geopolitieke macht verloren is omdat het haar werkelijke economische macht verspeeld heeft. De economische groei in Europa is al jaren veel te laag. Europa heeft ook haar industrie verwaarloosd en genegeerd. Het gevolg daarvan is dat Europa moet schrapen om middelen te vinden om nog een geloofwaardige rol te kunnen spelen. Europa moet een rol spelen in Oekraïne maar het kan de middelen niet vinden of vrij maken om zijn wil op te leggen. Wil Europa een plaats vinden tussen de Verenigde Staten en China dan zal Europa anders moeten worden: slagvaardiger in besluitvorming en minder bezig zijn met techneuten regeltjes. Europa moet opnieuw inspireren. Niet schrijven hoe goed Europa is, maar doen.

De snelle opmars van Artificiële Intelligentie

Europa poogt de achterstand op gebied van AI op te halen. Niet wanhopen, Europa heeft zeker troeven. Maar er is in Europa meer aandacht voor de gevaren van AI dan voor de opportuniteiten. Een jaar geleden riep Mario Draghi Europa op om van koers te veranderen en competitiviteit centraal te stellen. Draghi stelde onlangs vast dat weinig van zijn plan was uitgevoerd. Toch moeten we ons niet laten meezuigen in de AI-hype. The Economist toonde onlangs aan dat de beurskoersen van Amerikaanse AI bedrijven waarschijnlijk overdreven zijn en tot een financiële crisis zouden kunnen leiden. Denk aan de beruchte Dotcom crisis. Een financiële crisis kan leiden tot een economische recessie. Dat is niet goed voor Europese bedrijven die het nu al moeilijk hebben met de trage groei en de zwakke concurrentiekracht van Europa. Zoals Draghi stelde moet Europa alles zetten op technologische innovatie. Vaak wordt dat begrepen als digitale transformatie. Dit is een te enge interpretatie. Er zijn een aantal domeinen waar Europa sterk is en de andere grote concurrenten de Verenigde Staten en China niet zo dominant zijn. Ik denk aan sommige specialisaties in chemie. Ook in medische behandelingstechnologie kan Europa een significante rol spelen.

De rol van China

Er was een tijd dat over China meewarig gedaan werd: een economie die onze innovaties kopieert. Veertig jaar geleden werd dat ook over Japan gezegd. De Verenigde Staten en Europa waren de innovatieve landen. Japan en later China kopieerden. Ondertussen weten we wel beter. We mogen vandaag niet dezelfde fout maken. Op economisch vlak heeft Europa veel last van China. China heeft een grote en zeer moderne productiecapaciteit opgebouwd. De Chinese infrastructuur is vaak top. Nu de Amerikaanse markt minder toegankelijk is wegens de invoerheffingen bestormen Chinese bedrijven de Europese markt. Zo zijn onze chemische industrie en onze automobielindustrie zwaar in verdrukking gekomen. Het is een prijsconcurrentie maar ook een productconcurrentie. Hun producten zijn beter geschikt voor bepaalde marktsegmenten dan de onze. De kleine elektrische auto’s tonen dat aan. Europa mag geen strategische fout maken en China uitsluiten. China wordt een technologisch power house, Zij hebben meer ingenieurs dan welk land ook, misschien met uitzondering van Indië. Veel van het wetenschappelijk onderzoek in de Verenigde Staten gebeurde en gebeurt door Aziatische doctoraatstudenten. Dat betekent dat een deel van de innovatieve kracht van de Verenigde Staten van geïmmigreerde Aziaten en Chinezen komt. Europa kan die technologiestrijd niet winnen zonder partnerships met China.

Het is duidelijk! De wereldeconomie heeft een aantal schokken gekregen. Ik noemde er vijf maar er zijn er meer. De schokken brengen ons in verwarring. We weten niet goed hoe alles aan te pakken. We geraken verstrikt. Daarom moeten we er alles aan doen om leiderschap op alle niveaus te stimuleren.

Baron (Herman) Daems,

23 november 2025