Noemenswaardige dividenden heeft die opgroeiende democratie nog niet opgebracht. De stembusgang van 2006 kon nog enigszins de schijn ophouden van een correct verloop, waarbij geweldopstoten werden gezien als de laatste stuiptrekkingen van een moeizame transitie. De daaropvolgende electorale oefeningen van 2011 en 2018 konden nochtans geen bakens verzetten.

Na de monsterfraude van 2018, waarbij de uitslag van de verkiezingen hooghartig en cynisch van de kaart werd geveegd en Felix Tshisekedi tot president werd ‘benoemd’, hoopte men dat de kinderziekten van de democratie tot het verleden gingen behoren. De internationale gemeenschap meende dat de gelatenheid van de bevolking niet mocht worden verstoord en dat “real politik” voorrang verdiende.

Maar vijf jaar later oogt het bilan niet erg rooskleurig. Geen gratis basisonderwijs, weinig infrastructuurwerken, nog meer corruptie, gebrekkig functionerende overheidsinstellingen, uitblijvende pacificatie van Oost-Congo, alle anti-Rwandese rethoriek ten spijt. Het lukte Tshisekedi wel een herziening van de “leonische” verdragen met China af te dwingen.

Hebben de verkiezingen van 20 december jongstleden uiteindelijk dan toch het democratisch “aggiornamento” afgekondigd? De uitslagen kennen Tshisekedi een hoge score van 73% toe. Ook in de andere gremia boekte zijn alliantie van de “Union Sacrée” monstersuccessen. In tegenstelling tot 2018 zal men nu bezwaarlijk kunnen beweren dat Tshisekedi geen aanspraak kan maken op de overwinning, zelfs als de score van 73% niet echt geloofwaardig lijkt. Of hij daarmee echter kan bogen op een onaantastbare democratische legitimliteit is zeer de vraag. Alom wordt immers van grote ‘chaos’ en tarlijke onregelmatigheden gesproken. Ook deze keer kwamen de katholieke en protestantse kerken met een zeer kritisch rapport zonder evenwel de uitslagen radikaal in vraag te stellen.
(Voor een pertinente analyse van deze stembusgang, zie Erik Kennes & Nina Willen, A quoi servent les élections en RDC?, Egmont Policy Brief 329, Janvier 2024).

De Congolezen kunnen maar hopen dat het staatshoofd zich omringt, met integere en competente bestuurders, die ook blijk geven van bekommernis voor het algemeen belang en oog hebben voor de noden van de erg op de proef gestelde bevolking.

Congolese vindingrijkheid zal nodig zijn in een speurtocht naar een authentieke Congolese democratische cultuur die voldoende verankerd is in lokale tradities, gebruiken en praktijken.

Alzo zal de overtuiging kunnen postvatten dat democratie een universle waarde is die overal en altijd moet gekoesterd worden maar waarvan we de concrete invulling misschien beter overlaten aan de creatieve en positieve krachten die elke cultuur rijk is.

Als Tshisekedi & Co dat ook inzien zullen de meningen ongetwijfeld milder zijn.